حسين عندليب [۱]
عابدين سياحت اسفنديارى [۲]
چكيده
در طول تايخ، واقفان بر اساس يك سنت مقبول و مطلوب ضمن انشاى صيغه وقف يك يا چند نفر را به عنوان متولى وقف تعيين مىكردند كه رسيدگى و اداره امور موقوفات توسط اين افراد صورت مىپذيرفت. بخشى از وظايف و اختيارات متولى تا حدودى در متن وقف نامه توسط واقفان تعيين مىشد و اكنون هم بر مبناى همان رسم انجام مىشود. لكن ساير اختيارات و وظايف متوليان وقف مساله مهمى بوده و هست كه بايد در عرصههاى فقه و حقوق پيگيرى و تبيين شود. لذا اين سؤال پيش آمده و مىآيد كه از منظر فقه و حقوق، متوليان وقف عام، چه وظايف و اختياراتى دارند بنابر پژوهش صورت گرفته، متولى، وظيفه حفظ و نگهدارى از موقوفات و متعلقات آن را دارد. همچنين موظف است، املاكى را كه براى نگهدارى و مرمت موقوفات وقف شده به قيمت عادلانه اجاره دهد و در صورت مستهلك شدن اموال موقوفه آنها را تبديل به احسن كند و…. اما تعيين امام جماعت در مساجد به نظر اكثر فقها از محدوده اختيارات متولى خارج است. همچنين وى حق كنارگيرى از سمت خود را ندارد و فقط مىتواند وكيل بگيرد، به شرطى كه واقف، مباشرت شخص او را شرط نكرده باشد! روش اين نوشتار توصيفى- تحليلى و در برخى موارد انتقادى است. يكى از يافتههاى نوشتار حاضر اين است كه اداره اوقاف و امور خيريه در موقوفات عام كه متولى خاص دارد، حق هيچ گونه دخالت و نظارت و حتى حسابرسى و مطالبه صورت حساب را از شخص متولى ندارد. تنها در صورتى كه فسق و خيانت متولى محرز گردد، حاكم «ضم امين» مىكند، اما باز هم نمىتواند او را عزل كند.
واژگان كليدى : توليت، وقف عام، وظايف و اختيارات، فقه، حقوق.
[۱] -مدرس دانشگاه بین المللی المصطفی(ص)hoseinandalib@yahoo.com
[۲] – مدرس دانشگاه بین المللی المصطفی(ص).