حسین عندلیب[۱]
چکیده
هدف این تحقیق بررسی تطبیقی مفهوم ریاست بر خانواده در حقوق ایران و مذاهب خمسه است. این پژوهش به بررسی جایگاه ریاست در خانواده براساس نظام حقوقی ایران و مذاهب خمسه پرداخته و تحلیلی تطبیقی میان این دو نظام حقوقی ارائه میدهد. خانواده، بهعنوان بنیادیترین نهاد اجتماعی، در بسیاری از فرهنگها و سیستمهای حقوقی مورد توجه قرار گرفته است و مسأله ریاست بر آن در قوانین گوناگون مورد بحث واقع شده است. در حقوق ایران، ریاست خانواده با استناد به آیه ۳۴ سوره نساء و ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی به مرد محول شده، اما این ریاست به وظایف و مسئولیتهای مشخصی در قبال خانواده و همسر محدود شده است. سؤال اصلی که پژوهش درصدد پاسخگویی به آن است این است: ویژگیها و حدود ریاست بر خانواده در نظام حقوقی ایران و مذاهب خمسه چگونه تعریف شده است؟ فرضیه پژوهش نیز بر این مبنا قرار دارد که در حقوق خانواده ایران، قوامیت مرد نسبت به زن نه یک امتیاز، بلکه تکلیفی است که مرد را ملزم به تلاش، کار و مسئولیتپذیری بیشتر میگرداند. این مطالعه ماهیتی کاربردی دارد و با روش توصیفی-تحلیلی اجرا شده است. دادههای مورد نیاز نیز از طریق مطالعه منابع معتبر کتابخانهای گردآوری شدهاند. نکته حائز اهمیت در این پژوهش آن است که تاکنون هیچ تحقیقی بهطور خاص به مقایسه جنبههای ریاست خانواده میان حقوق ایران و مذاهب خمسه نپرداخته، ازاینرو این مطالعه از جنبه نوآوری برخوردار است. در تفسیر مسأله ریاست خانواده، میان مذاهب خمسه تفاوتهایی وجود دارد که این پژوهش با بررسی دیدگاهها به مقایسه این تفاوتها و اشتراکات پرداخته است. هدف کلی تحقیق این است که نقاط اشتراک و اختلاف میان نظام حقوقی ایران و مذاهب خمسه را روشن نموده و نتایج کاربردی برای فهم دقیقتر مفاهیم ریاست و قوامیت ارائه دهد. بنابراین، مفهوم ریاست، مسئولیتها و حقوق مرد در خانواده براساس هر یک از مذاهب بررسی شده و تأثیر تحولات اجتماعی و حقوقی معاصر نیز در نظر گرفته شده است.
واژگان کلیدی: خانواده، ریاست، مذاهب خمسه، حقوق ایران.
[۱] – گروه معارف اسلامی، واحدقم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران. hoseinandalib@iau.ac.ir
