مجید ایرانی[۱]

محمّدمهدی کریمی نیا[۲]

چکیده

(زمینه و هدف): در عصر حاضر، علیرغم پیشرفت‌های شگرف مادی و تکنولوژیک، بحران‌های روانی به یکی از چالش‌های اساسی بشر تبدیل شده است. روان‌شناسی مدرن، با وجود ارائه راهکارهای متنوع، عمدتاً رویکردی انسان‌محور و محدود به حیات دنیوی دارد. این پژوهش با اتکا به جهان‌بینی جامع قرآن کریم، به واکاوی مؤلفه‌های رفتاری سلامت روان از منظر این کتاب آسمانی می‌پردازد. هدف اصلی این تحقیق، تبیین راهکارهای عملی قرآن در زمینه «رشد روانی» و چگونگی دستیابی به سلامت روان بر اساس این آموزه‌ها است.

(روش تحقیق): این پژوهش با روش توصیفیتحلیلی و با اتکا به داده‌های کتابخانه‌ای انجام شده است. در این راستا، آیات قرآن کریم به دقت مورد مطالعه قرار گرفته و مؤلفه‌های رفتاری مؤثر بر سلامت روان با رویکردی نظام‌مند استخراج و تحلیل شده‌اند.

(یافته‌ها): یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که از منظر قرآن، «رشد روانی» مفهومی فراتر از تعاریف رایج روان‌شناختی دارد و سعادت دنیا و آخرت را به صورت توأمان پوشش می‌دهد. مهم‌ترین مؤلفه‌های رفتاری شناسایی‌شده که در این مقاله به چهار مورد کلیدی آن‌ها پرداخته شده است، عبارتند از: «صبر و بردباری» به عنوان عاملی برای تسلط بر نفس و دریافت نصرت الهی، «قناعت» به عنوان کلید رضایت‌مندی و مصونیت از طمع، «حجاب و پوشش» به عنوان ضامن عفت فردی و اجتماعی و عامل ایجاد طمأنینه، و «ازدواج با فرد متدین» به عنوان بستری برای رسیدن به آرامش، شکوفایی استعدادها و حفظ عفت. این راهکارها، در یک سیستم به هم‌پیوسته، شخصیت انسان را بر اساس باورها، انگیزه‌ها و اعمالش بازتعریف و ترمیم می‌کنند.

(نتیجه‌گیری): نتایج تحقیق حاکی از آن است که عمل به این دستورالعمل‌های رفتاری قرآنی، به زندگی معنا بخشیده و مسیر «تزکیه نفس» و «رسیدن به قلب سلیم» را هموار می‌سازد. این پژوهش مؤید آن است که قرآن کریم با نگرشی همه‌جانبه، جامع‌ترین و کارآمدترین الگو را برای تربیت انسان‌های سالم و عاری از اختلالات روانیرفتاری ارائه می‌دهد.

واژگان کلیدی: قرآن، سلامت روان، رشد روانی، راهکارهای رفتاری، صبر، قناعت، حجاب، ازدواج.

[۱]. طلبه سطح سه (کارشناسی ارشد)، رشته فقه و اصول، از حوزه علمیه قم، کارشناس فعالیت های اردوئی و فوق برنامه، شهر کرمانشاه، استان کرمانشاه، ایران، پژوهشگر و فعّال فرهنگی، majidirani8@gmail.com

[۲]. استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، طلبه و پژوهشگر حوزه علمیه قم، استان قم، ایران، نویسنده مسؤول، kariminiya2003@yahoo.com  // kariminia@quran.ac.ir