دكتر سيد عليرضا حسينى[۱]
مهدى يوسف[۲]
چكيده
«حقوق مخاطب» به عنوان يكى از شاخههاى «حقوق رسانه»، مشتمل بر مجموعه حقهاى ارزشمند و محترم، كه امروزه باگسترش رسانهها و وسايل ارتباط جمعى و روشهاى تبليغاتى بيش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است.
با آنكه تبليغات به عنوان موضوعى مستقل و خاص در كتب فقهى مورد بحث قرار نگرفته، اما آميختگى مبانى نظام اقتصادى با معارف اسلامى، تأكيد اسلام بر لزوم و اهميت فراگيرى احاكم تجارت و تشويق به تجارت و رقابت سالم از مواردى است كه در فقه اسلامى به آنها توجه شده است.
در فقه اماميه موضوعهايى نظير حرمت دروغ، حرمت غش در معامله و حرمت نجش و قواعدى چون منع اضرار به ديگران، ممنوعيت تغرير و تدليس در بحث حقوق مخاطب وجود دارد. كه در صورت رعايت نشدن آنها در تبليغات، معامله مبتنى بر آن باطل و در برخى موارد موجب احراز شرايط فسخ مىشود.
همچنين ازمنظر حقوقى علىرغم اشاره به مسئوليت مدنى افراد در قبال اقدامات خود كه شامل مباحث تبليغات نيز مىشود، خلاء قانونى، ابهام، اجمال و سكوت در قوانين موجود، آشنا نبودن مخاطبان با حقوق خودو نداشتن سواد رسانهاى مناسب، نبود آيين نامههاى اجرايى دركنار مشخص نبودن متون اصلى برخورد با جرائم تعدى به اين حقوق، از مهمترين مسائل مطرح در اين بحث است.
در پژوهش حاضر كه از نظر ماهيت موضوع، تحقيقى كيفى است و برمبناى هدف در دسته تحقيقات علمى يا توسعهاى قرار دارد و همچنين از لحاظ روش و ماهيت تحقيق، توصيفى بوده وروش گردآورى اطلاعات آن كتابخانهاى است، به بررسى فقهى و حقوقى «حقوق مخاطب در تبليغات» پرداختهايم.
واژگان كليدى : حقوق مخاطب، حقوق رسانه، تبليغات، حكم وضعى
[۱] – استادیار مدعو دانشگاه حضرت معصومه(س)
[۲] – دانشجوی دکتری فقه ومبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات.