شهناز عزیزی[۱]

چکیده

«تهلیل» به معنای «لا اله الا الله» و «تکبیر» به معنای «اکبر من ان یوصف» بوده و در تفاسیر قرآن و شروح نهج‌البلاغه غالبا به ترجمه و تحلیل عبارات مجزای از سیاق و متن، پرداخته شده است. در این پژوهش با روش مفهوم‌شناسی، تحلیل واژگانی، توجه به سیاق و لحاظ نمودن قواعد زبان‌شناسی؛ به تحلیل دو عبارت «تهلیل» و «تکبیر» در متن و با توجه به سیاق و نیز ارتباط با کلیدواژه‌های دیگر متن پرداختیم و به این نتیجه دست یافتیم که تسبیح، تحمید، تهلیل و تکبیر چهار رکن توحید هستند که در عبارات توحیدی در پس هم آمده و با ایجاد معرفت و شناخت نسبت به خدا، فرق نهادن بین خالق و مخلوق؛ یکتایی و تک بودن خدا را اثبات نموده و اقرار به بی‌نظیر بودن و تنها پرستیدنی بودن خدا را نتیجه می‌دهند. نسبت دادن تمام خوبی‌ها، خیرها، حسن‌ها و صفات نیک به خدا؛ اقرار به وحدانیت او و این‌که در متن زندگی تنها خداست که مؤثر در وجود است و سپس درک عظمت او از نتایج فقه‌الحدیثی چنین تحلیلی است. در این پژوهش، از چنین تحلیلی با اصطلاح «وجودی»، «تهلیل وجودی» و «تکبیر وجودی» یاد شده است.

واژگان کلیدی: تهلیل، تکبیر، صفات، آیات، نهج‌البلاغه

[۱] – دکتری علوم و معارف نهج‌البلاغه؛ دانشگاه دارالحدیث قم؛ Shahnazazizi40@gmail.com