سید مجتبی جلالی[۱]

چكيده

در آیین ازدواج مردان با زنان از سنتی به نام مَهر یاد شده است که عبارست از مال مشخصی که زوج آن را متعهد شده تا به زوجه پرداخت نماید.بر اساس دیدگاه شهید مطهری پیرامون فلسفه مَهر، مهریّه ماده اى است از يك آئين نامه كلى كه طرح آن در متن خلقت و طبیعت ريخته شده و با دست فطرت تهيه شده است .قرآن تعبيرات مختلفي در مورد مهر دارد که حاکی از آنست که اسلام مهر را پذيرفته وآن را امري لازم دانسته است و مهر را حقي مي داند كه مرد مؤظف است براي جلب رضايت ونشان دادن صداقت در محبتش به زن بپردازد. از دیدگاه شهید مطهری اسلام برخي رسوم جاهليت را درباره مهرمنسوخ كرد و آن را به حالت طبيعى اش برگرداند که از جمله آنان می توان به : حق شیربها،نکاح شغار،کار داماد برای پدر زن و . . . اشاره کرد.اسلام در عين اينكه به زن استقلال اقتصادى داده،آئين مهر را از وی سلب ننموده است، همچنین مهر به عنوان امري در قبال طلاق نيست تا حالت وثيقه داشته باشد بلكه در مواردي خواسته شده تا مهريه كم و يا بخشيده شود تا بدين وسيله الفت و استحكام در خانواده بيشتر شود.

واژگان کلیدی: مَهر، زوج،زوجه،طبیعت،محبت.

[۱] – استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه شهرکرد. s.m.jalali@sku.ac.ir

مقدمه

((وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْ‏ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ هَنيئاً مَريئا))(نساء ، آیه ۴).

مهر زنان را در كمال رضايت و طيب خاطر به آنها بپردازيد پس اگر چيزي از مهر خود را از روي رضا به شما بخشيدند از آن برخوردار شويد كه شما را حلال و گوارا خواهد بود.

خداوند متعال انسان را از دو جنس مذکر و مونث آفرید تا این دو موجود در کنار هم به تأمین نیازهای یکدیگر پرداخته و در کنار هم به آسایش و تکامل برسند و راهکار این  اشتراک طرفینی در سنّتی قدیمی به نام ازدواج میسر شده است.

انسان ها با ازدواج وارد مرحله تازه ای از زندگی می شوند و علاوه برداشتن مسئولیت های گذشته، مسئولیت های جدیدتری را نیز برعهده خواهندگرفت، به عنوان مثال مرد با ازدواج مسولیت سرپرستی خانه را برعهده می گیرد و در تأمین خرج و مخارج زنگی خود را مسئول می داند، واز طرف دیگر زن نیزمسئولیت های  دیگری را برعهده خواهدگرفت، نظیر فراهم کردن منزل به عنوان محل آسایش برای اعضای خانواده، البته این دو دارای برخی مسئولیت های مشترک در طول زندگی و همچنین در قبال یکدیگر نیز خواهند بود که با همکاری یکدیگر آنها را انجام خواهند داد.

آنچه که در پژوهش حاضر مورد بحث و اهمیت است ، مسئولیت خاصی است که بر عهده مرد بوده و مرد آن را به عنوان اداء علاقه و حسن نیت خود انجام می دهد که در زبان شریعت از آنها به مهر نیز یاد شده است.

دراين تحقيق تلاش شده تا با تکیه برآثار و دیدگاه های شهید مطهری(رحمه الله)ضمن اشاره به تاريخچه مهريه ، اساس ومنشأ پيدايش آن مورد بررسي قرارگيرد، همچنين درپي آنيم تا نظر اسلام در مورد مهررا دانسته ونوع برخوردش با مهريه هاي عصر جاهليت را مورد بررسي قرار دهيم و در نهايت به رابطه میان مهروطلاق بپردازیم.

مسأله مهر و مسائلی از این قبیل را می توان دارای پیشینه طولانی در حوزه های مختلف نظیر حوزه حقوق  به خصوص حقوق خانواده و همچنین درحوزه مسائل جامعه شناسی و حوزه عاطفی و فرهنگی نیز مورد بررسی و ارزیابی قرار داد.

آنچه به عنوان سوأل اصلی در این تحقیق مطرح می شود عبارتست از آنکه مهر یا مهریه چیست و این امر داری چه ریشه فرهنگی و دینی بوده است که در ادامه سوألاتی پیرامون نظراسلام درباره مهر و نوع برخوردش با این امر مطرح خواهد شد.

آنچه که به عنوان پیش فرض در این پژوهش مطرح می شود عبارتست از آنکه اسلام مسأله مهر و مهریه را در آغاز زندگانی مشترک انسان ها ، امری مسلم و قطعی دانسته است و بر این نکته تکیه داشته که وصول این امر همواره باید با طیب نفس و احترام از سوی زوج صورت بپذیرد.

روش تحقیق ما در این پژوهش استفاده از تعاریف موجود در خصوص مسأله مهر با تکیه بر دیدگاه های شهید مطهری  در این خصوص می باشد که به نوعی دارای روشی تحلیلی و توصیفی خواهد بود.