امیرحسین سروری[۱]

چکیده

به عقیده مشهور صاحب‌نظران، آزادی عقیده از حقوق اساسی و فطری بشر است که در اعصار مختلف اندیشه متفکران را به خود مشغول داشته و به‌ویژه در عصر حاضر، مورد توجه قانونگذاران بین‌المللی بوده است و در اسنادی همچون اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین‌المللی مدنی و سیاسی از آن یاد شده است. یکی از ابعاد آزادی عقیده، تنافی ظاهری آن با برخی از احکام دینی است و پرداخت جزیه به عنوان مالیات مقرر بر اهل کتاب که ساکن در حکومت اسلامی هستند و شرایط عهد ذمه را پذیرفته باشند، از این قبیل احکام است و به همین دلیل، امروزه این حکم فقهی در بلاد اسلامی و از جمله ایران ملغی گردیده است. این نوشتار با روش تحلیلی-توصیفی درصدد اثبات این دیدگاه است که پرداخت جزیه به عنوان امری تشریعی و اعتباری، نه تنها ارتباطی با آزادی عقیده به عنوان امری تکوینی، حقیقی و ذاتی ندارد، بلکه حکومت اسلامی بر اساس اصل کلی ضرورت اتحاد ملت، باید اشتراک اهل کتاب با مسلمانان در توحید را به رسمیت بشناسد و جزیه صرفاً عبارت از حکمی شرعی است که براساس یک قرارداد بر گروهی از ملت قابل جریان است.

واژگان کلیدی: جزیه، آزادی، آزادی عقیده، حکومت اسلامی، عقیده

[۱]. دانش‌آموخته دکتری (سطح چهار)، رشته فقه و اصول، حوزه علمیّه قم، استان قم، ایران، مدرّس حوزه و دانشگاه، Sorouri23@chmail.ir