جواد عینی پور[۱]
چکیده
زمینه و هدف: قرآن به‌عنوان کامل‌ترین کتاب هدایت‌گر انسان، برای مشاوره و راهنمایی افراد فنون و فن‌ها و شیوه‌های مؤثر و کارآمدی را عرضه می‌کند که شناخت دقیق ماهیت آن می‌تواند، نگاهی نو در درمان و برطرف کردن مسائل روان‌شناختی تلقی گردد. این تحقیق باهدف شناسایی و تعریف مشاوره و راهنمایی قرآنی، فنون و روش‌های آن انجام‌شده است.
روش: این تحقیق با روش کیفی تحلیل مضمون انجام‌شده است؛ به این نحو که آن دسته از آیات قرآنی که از آن‌ها ویژگی مشاوره و راهنمایی استنباط می‌شد، فهرست گردید و از مضامین موجود در آن‌ها برای شناسایی چیستی و ماهیت، روش‌ها و شیوه‌های مشاوره و راهنمایی قرآنی استفاده شد و هم‌چنین اختلال‌ها، مسائل و مشکلاتی که باید مورد درمان و رفع و برطرف شدن قرار دهند، به همین شیوه در قالب شبکه مضامین شناسایی شد.
یافته‌ها: تحلیل مضامین نشان داد که دو ویژگی ایمان و طهارت از صفات کلیدی رهنمونگر قرآنی است. شیوه‌های تمایل فطری، موعظه، روش یادآوری نعمت‌های گذشته و تشویق، روش انذار و برحذر داشتن، مجادله احسن، تفکر و تدبر در انفس و وارسی محیط روش‌های مهم رفع اختلال‌ها و مسائل محسوب می‌شوند. مضامین اساسی ناشی از ضعف در ایمان و شناخت شامل جدل و مجادله بدون علم کافی، تولای شیطان، فراموشی یاد خدا، هوازدگی توسط شیطان، اسراف و نفاق است.
نتیجه‌گیری: در مشاوره و راهنمایی قرآنی رهنمونگر برای اشاعه خیر در گیتی کوشش می‌کند و دیگران را به صراط ایمان و نور هدایت می‌کند. رهنمون‌جو کسی است که به علت ضعف در ایمان و شناخت به انواع فتنه‌ها دچار شده است و برای خروج از فتنه و سربلندی در آزمون‌های زندگی، نیاز به رهنمود دارد. رهنمودجو اگر از رهنمونگر مومن و مطهّر استفاده نکند، به دامن فساد می‌افتد چرا که به هر اندازه‌ای که در ایمان دچار ضعف گردیده است، تولای شیطان را پذیرفته است و شیطان جز فساد کشیدن زندگی افراد منظور و مقصود دیگری ندارد.
کلیدواژه‌ها: رهنمونگر، رهنمودجو، اختلال، هدایت، فساد
[۱] استادیار گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم و فنون منابع سازمانی، دانشگاه علوم انتظامی امین، تهران، ایران. Joooo.einipour@gmail.com
