دکتر سید علیرضا حسینی[۱]
محمدرضا ناظری [۲]
چکیده
قاعده فقهی نفی سبیل کافر بر مسلمان قاعده معروف و مشهوری است که در ابواب مختلف فقه جریان دارد و فقها در استدلال به این قاعده احکام زیادی را استنباط کردهاند. این قاعده فقهی از هر نوع روابط، انعقاد قرارداد و معاهدهای که موجب سلطهی بیگانگان بر کشورهای اسلامی شود ممانعت نموده و حاکمیت خود را بر آن اعمال میکند. نفی سبیل حاکم بر ادله و احکام اولیه است و تعارضی بین آنها مستقر نمیشود ولی این قاعده مانند بسیاری از احکام دیگر اسلام در تزاحم و برخورد با مصالح مهمتر (احکام حکومی) تخصیص پذیر است. البته باید شناخت مصالح، تضارب آنها و تقدیم یکی بر دیگری با احتیاط و کارشناسی دقیق صورت پذیرد. زمانی که مساله فردی است مرجع تشخیص مصلحت شخص مکلف است ولی وقتی مورد کلی و عمومی است مرجع تشخیص مصلحت، حاکم جامعه اسلامی با بهرهمندی از عرف خاص(کارشناسان) است.
کلید واژهها: قاعده نفی سبیل، کافر، مسلمان، روابط بین الملل، فقه امامیه، فقه اهل سنت، حکومت قاعده
[۱]. استادیار و پژوهشگر قوه قضاییه.
[۲].دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد محلات. mnazeri74@yahoo.com