مهری زارعی[۱]

چکيده

برخی از برنامه هايی كه در دين مبين اسلام گنجانده شده است، از جامعيت ويژه ای برخوردار هستند. لذا اگر كسی با اين نگاه به برنامه های اسلام توجه داشته باشد، میتواند اين ويژگی را در اسلام و برنامه های آن دريابد .حج از اركان دين است و ترک آن از گناهان كبيره میباشد و آن بر همه ی كسانی كه شرايط حج در آنها جمع شود، واجب است. در اهميت حج و در مذمّت ترک آن روايات مختلفی وارد شده است كه به يك نمونه اشاره می شود؛ امام صادق(ع)فرمودند: «مَنَ ماتَ و لم یحجّ حجّة الاسلام و لم یَمْنعه من ذلک حاجةٌ تجحف به أو مرضٌ لایطيق فيه الحج، اوسلطان یمنعه، فليمت یهودیاً او نصرانياً»: كسی كه بميرد و حال آنكه حجةالاسلام را به جا نياورده باشد درحالیكه مانعی از به جا آوردن حج به وجود نيامده باشد از قبيل حاجتی كه مانع انجام حج شود يا  مرضی كه در آن تحمل اعمال حج را نداشته باشد يا سلطان ظالمی مانع از حج شود، پس بميرد يهودی يا نصرانی.»(وسائل الشيعه، ج۸، ص۲۲).  «اسلام ازآن جهت كه دين جهانشمول است و همواره دو اصل زوال ناپذيرِ «همگانى» و «هميشگى» بودن را گوشزد مى كند، بايد برنامه هاى آن هم جهانى بوده و نمودار زنده اى از كليت و دوام باشد. حج از شاخصترين برنامه هاى جهانى اسلام است ،ازاين رومى توان همگانى و هميشگى بودن آن را سند گوياى كليت و دوام دين الهى دانست. بر همين اساس میتوان حج را به عنوان يکی از شاخصترين برنامه های جهانی اسلام يادآور شد و همگانی و هميشگی بودن آن را سند گويای كليت و دوام دين الهی دانست.» (معارف اسلامی، ج ۴، ص (۴۴۲.  از اهميت حج، همين بس كه رهبران الهی همواره در ماه مبارک رمضان و در دعاهای هميشگی اين ماه به درگاه خدا میگفتند: اللهُّمَّ ارْزقْنِیِ حجّ بَيتِکَ الْحرَامِ فِیِ عَامِیِ هَذَا وَ فِی كُلِّ عَامٍ: خدايا مرا روزى كن حج بيت الحرام در اين سال و در همه سال.»اين سخن به تنهايی اهميت حج و زيارت خانه خدا را در چشم اندازها به نمايش می نهد. اما برای آنكه هر مسئله حل روشنی پيدا كند، بايد مفاهيمی كه در عنوان آن، ذكر می شود، كاملاً تبيين شود تا اگر اشتراک و تشابهی وجود دارد، به كلی رفع گردد، به همين سبب پيش از ورود به مباحث ديگر، لازم است توضيحی پيرامون مفاهيم به كاررفته در اين مقاله ارائه گردد. لذا در اين فصل ابتدا به عنوان ورود به بحث اهميت حج را بيان كرده سپس به بررسی معنای لغوی و اصطلاحی واژه های حج، اخلاق، معرفت پرداخته ايم. سپس مفهوم آموزه و را بيان و منظور رساله از آموزه های معرفتی و اخلاقی تبيين و در ادامه تاريخچه ی حج پيش از اسلام و پس ازآن مورد كنکاش قرار گرفته است.

كليد واژه ها: حج ، معرفت ، اصول دين ، فروع دين،احکام ، آيات

[۱]. کارشناسی ارشد، علوم ارتباطات، دانشگاه بین‌المللی امام رضا(ع)، مشهد، ایران. Mehri.azree.63@gmail.com