رضا پورمحمدی[۱]

محمد رسول آهنگران[۲]

چکیده

ضمان عاقله در قتل خطائی، بحثی است که ماده ۳۰۵ تا ۳۱۴ قانون مجازات اسلامی به آن پرداخته است. سوالی که مطرح می باشد این است که آیا ضمان عاقله اختصاص به نظام قبیله‌ای هزار سال پیش دارد و در زمان حاضر جاری نخواهد بود و یا اینکه مختص به شرایط خاصی نبوده و در همه اعصار حتی در جامعه کنونی که دیگر سبک زندگی قبیله ای در آن وجود ندارد نیز قابل تطبیق است. مشهور فقهاء معتقدند حکم عاقله در تمامی اعصار جریان دارد اما بعضی از اندیشمندان اسلامی این حکم شرعی را محدود به شرابط خاصی می دانند. نگارنده با روش توصیفی تحلیلی طی بررسی ماهیت ضمان عاقله، نظام قبیله ای و اصل شخصی بودن مسئولیت ثابت می کند که ضمان عاقله از احکام امضایی شارع بوده که در زمان فعلی مشروعیت ندارد.

واژگان کلیدی: ضمان عاقله، نظام قبیله ای، بیمه متقابل، اصل شخصی بودن مسئولیت، عرب، خون بهاء

[۱] – طلبه سطح ۴ مرکز تخصصی فقه و اصول، حوزه علمیه، قم؛ دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی، تهران.

[۲] – استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران(نویسنده مسئول)