دکتر پیمان عباسیان^۱ ، الهام السادات مهدی زاده^۲ ، عطا مردان سقین سرا ^۳

چکیده :

هدف : هدف از این پژوهش بررسی انواع شبهات و مواردی که میتوان در آنها قاعده را جاری دانست و نیز اثر این قاعده بر محکومیت زدائی و همچنین کیفرزدائی است

مواد و روش ها : این پژوهش با روش مطالعات کتابخانه ای و به شیوه توصیفی تحلیلی انجام شده است که با مراجعه به کتب فقهی ، حقوقی و متن قانون مجازات اسلامی اطلاعات لازم بدست آمده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است .

یافته ها : داعیه دار اجرای حدود الهی در زمان غیبت ، حکومت اسلامی است که میتواند با رعایتِ حال ، مسامحه و تخفیف در موارد منصوص آنها را اجرا نماید . یکی از این روشهای تخفیف و مسامحه قاعده درء میباشد که از جمله قواعد اصطیادی منطبق با مشخصه های جهان شمولِ حقوق بشر ، اصل کرامت ذاتیِ انسان و تضمینی برای دادرسی عادلانه میباشد که مذاهب چهارگانه نیز بر آن توافق و تسالم دارند و تنها در مفاد و شمول اجرای آن با هم اختلاف دارند و در قانون مجازات اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۲ نیز در قالب دو ماده قانونی (( مواد ۱۲۰ و ۱۲۱ )) گنجانده شده است و با توجه به اینکه در این مواد اشاره ای به شبهه و معنای دقیق آن نشده  ، باعث بوجود آمدن شبهاتی از قبیل اینکه آیا قاعده علاوه بر حدود در باب تعزیرات و قصاص در شرایط وقوع شبهه نیز جریان دارد ؛ شده است .

نتیجه گیری : با توجه به مواد ۱۲۰ و ۱۲۱ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ که در بخش عمومی قانون به موضوع قاعده درء اشاره شده میتوان نتیجه گرفت که نظر قانونگذار در مورد شمول این قاعده جاری بودن در تمامی جرائم اعم از حدود و دیات و قصاص و همه تعزیرات است .

کلید واژه ها : قاعده درء ، دادرسی عادلانه ، حدود ، کیفر زدائی ، تعزیر ، قصاص .