مسلم سوری[۱]
ﭼﻜﻴﺪه
تحلیل فلسفی احکام مدنی از جمله موضوعات مهم اسلام است. تحقیق حاضر با عنوان «فلسفه اﺣﻜﺎم ﻣﺪﻧﻲ در اسلام» با روش توصیفی- تحلیلی به معرفی موضوع می‌پردازد. هر علمی از جمله احکام مدنی اسلامی زمانی پویاست که ناظر به رویکرد‌ها و پرسش‌های نوپیدا و مرتبط با آن، پاسخ‌های مستدل ارائه نماید. ضرورت هم‌سویی و توجه به شرایط و فرهنگ رایج و حاکم بر زمان از جمله‌ی این مباحث است. برخی بر این باورند که گوهر ذاتی دین عبارت از اعتقادات و اخلاق، اما احکام فقهی امری عرضی و ناظر به عرف زمان پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله بوده و اختصاص به زمان گذشته دارد. از این رو تغییر در آن‌ها باتوجه به شرایط کنونی ضروری است. از ثمرات اين بحث مي‌توان به فلسفه‌دار شدن احکام مدنی در اسلام و فوايد مثبت مترتب بر آن اشاره کرد. یافته‌های تحقیق بیانگر این امر است که احکام مدنی مستند به علم نامحدود خداوند، براساس مصالح و مفاسد نفس‌الامری به منظور تأمین سعادت انسان‌ها به‌گونه فرازمانی وضع شده‌اند. احکام مصرّح در قرآن کریم و سنّت قطعی، ابدی و فرازمانی می‌باشند. دیدگاه برخی از دگراندیشان و کارشناسان مبنی‌بر فرق گذاشتن بین آموزه‌های اعتقادی، اخلاقی و فقهی قرآن کریم و اعتقاد به جاودانگی آموزه‌های اعتقادی، اخلاقی و نه فقهی، صحیح نبوده، با استناد به دلایل ذکر شده از اساس باطل است. ﻧﻈﻢ ﺣﻘﻮﻗﻰ در ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺎص ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ اﺻﻮﻟﻰ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ. ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ اﻳﻦ اﺻﻮل، ﻛﻪ ﻣﺒﻨﺎى اﻳﺠﺎد اﻳﻦ ﻧﻈﻢ ﺣﻘﻮﻗﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﺧﺼﻰ ﺑﺮ آﺳﻴﺐﺷﻨﺎﺳﻰ و اﺻﻼح ﻣﻘﺮرات ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﺷﺪ، در ﻋﻤﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺟﺐ رﻓﻊ ﺗﺮدﻳﺪ ﻣﻰﺷﻮد و از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ دادرﺳﺎن و ﻣﺠﺮﻳﺎن را ﻳﺎرى ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﺎﻧﺪ. ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ اﺻﻮل در ﻳﻚ ﻧﻈﻢ ﺣﻘﻮﻗﻰ ﺧﺎص ﻛﻪ ﻣﻰﺗﻮان در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ «اﺻﻮل ﻛﻠﻰ ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﻰ» آن‌ها را «اﺻﻮل ﺟﺰﺋﻰ در ﻧﻈﻢ ﺣﻘﻮﻗﻰ ﺧﺎص» ﻧﺎﻣﻴﺪ، ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻣﻮﺿﻮع و ﻫﺪف از آن اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ. در ﻣﺴﻴﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻰ ﻣﺎﻫﻴﺖ و ﻫﺪف ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ «اﺻﻞ ﻛﻠﻰ» ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ آن ﻧﻈﻢ ﺣﻘﻮﻗﻰ ﺧﺎص ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ.
ﻛﻠﻴﺪواژهﻫﺎ: فلسفه، احکام ﻣﺪﻧﻰ، اسلام
[۱] طلبه سطح سه حوزه علمیه قم، رشته فقه و اصول، طلبه و فعال فرهنگی ، ایمیل: entezar9485@gimal.com
