سامان سوری لکی[۱]
داوود رشیدی[۲]
چکیده
مسئولیت کیفری یعنی قابلیت توجه اتهام و تحمیل کیفر به شخصی که با وصف عقل،بلوغ،اختیار و قصد ، مرتکب جرم شده است. در حقوق جزا اصل بر شخصی بودن مسئولیت کیفری است. با این حال مقوله مسئولیت کیفری ناشیاز فعل غیر به عنوان استثنایی بر اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری است.مسئولیت کیفری ناشی از فعل غیر از مباحث جدید حقوق کیفری به شمار می رود و سابقه مسئولیت کیفری ناشی از فعل غیر به قوانین حمورابی که از قدیمی ترین قوانین مدون بوده برمیگردد.در دوران معاصر نیز اگرچه اصل شخصی بودن مجازاتها پذیرفته شده است ولی قانونگذار در برخی موارداین اصل را نادیده گرفته و مسئولیت کیفری را متوجه اشخاصی که در وقوع جرم دخالتی نداشته قرار داده است. از جمله مسائل مرتبط با مسئولیت کیفری و اصل شخصی بودن آن، مسئولیت کیفری ناشی از رفتار دیگری است که قانون گذار در ماده ۱۴۲ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ از آن تحت عنوان مسئولیت کیفری به علت رفتار دیگری یاد کرده است؛ بدین معنا که مسئولیت کیفری متوجه شخصی میگردد که دخالتی در ارتکاب جرم نداشته است اما به دلیل وجود شرایطی خاص بنابر صلاحدید قانون گذار مسئول شناخته شده و مجازات میگرددحقوقدانان برای توجیه مسئولیت کیفری ناشی از فعل غیر در مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی،نظریاتی از قبیل :نظریه مسئول نیابتی ،نظریه مطابقت یا انطباق،نظریه اجتماع یا انباشتگی اراده و … برای مسئولیت کیفری شخص حقیقی نظریاتی مانند:نظریه خطر و ،نظریه تقصیر ،فاعل معنوی ،سبب اقوی از مباشر رامطرح نموده اند.
کلید واژه ها: اصل شخصی بودن، فعل غیر، مسئولیت کیفری،مجازات
[۱] – کارشناس ارشد حقوق جزا وجرم شناسی
[۲] – دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی و کاراموز وکالت
