حسن خانی[۱]
چکیده
حق دادخواهی شهروندان در شمار حقوق مدنی است. اصول قانون اساسی را اگر از زاویه‌ی متفاوت بنگریم، نقطه‌ی همگانی و همسوی آن، حق حاکمیت مردم برای پاس‌داری از حقوق ایشان است که این دو رکن اساسی و بنیادین را می‌توان در دو فصل سوم و پنجم قانون اساسی دید و بر کارایی آن گواهی داد. در هر جامعه منظم و مبتنی بر ارزشهای اسلامی و اصول دموکراسی تقدس و دادخواهی و حمایت از حقوق و آزادی اساسی مردم بیانگر اعتلای سطح فرهنگ عمومی حاکمیت قانون و عنایت هیات حاکم در توسعه و تضمین امنیت قضایی اجتماع می باشد. حمایت از حقوق آزادی های اساسی فردی از آن جهت که متضمن تکریم شخصیت و حیثیت انسانی اشخاص محسوب می شود حایز اهمیت می باشد و اینکه در تثبیت نظم و آسایش و حقوق افراد در سطح ملی و منطقه ای و بین المللی نقش بسزایی دارد. از جمله حقوق اساسی که ضامن حراست از سایر حقوق فردی و اجتماعی می باشد و تاثی قابل توجهی در تامین امنیت قضایی دارد حق دادخواهی زیان دیدگان و متضررین از جبران خسارات وارده از اتفاقاتی است که ممکن است در سطح جامعه یا در سطح بین الملل برای اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی و نیز دول رخ دهد. همچنین،در تاکیدات اسلامی نیز دادخواهى نزد كسى كه شايستگى قضاوت ندارد جایز نيست و طرح دعوا نزد وى دادخواهى نزد طاغوت به شمار مى‌رود كه در قرآن كريم از آن به صراحت نهی شده است؛(نساء:۶۰)مگر آنكه براى احقاق حق چاره‌اى جز مراجعه به وى نداشته باشد، كه در اين صورت،بنابر قول مشهور جایز است و هرگاه كسى علیه ديگرى نزد حاکم شرع دادخواهى كند، رسیدگی به دعواى او بر حاکم واجب است.
کلید واژگان: دادخواهی، حقوق ایران، قانون اساسی، اعلامیه جهانی حقوق بشر،
[۱] – پژوهشگر دکتری تخصصی حقوق بین الملل دانشگاه پیام نور و مدرس رسمی کالج بین المللی ابن سینای گرجستان
