محمّدزکی علیزاده[۱]

محمّدمهدی کریمی نیا[۲]

چکیده

پس از ایجاد توافق نامزدی و در طول دوران مذکور، داماد و خانواده‌اش، برای جلب نظر عروس و خانواده‌ی او و نیز به هدف تحقق ازدواج، سرمایه‌های زیادی را به مصرف می‌رساند و عروس نیز با ورود به توافق نامزدی، فرصت‌ انتخاب‌های دیگر را پس از به‌هم‌خوردن نامزدی از دست می‌دهد. علاوه بر این، هدایای نیز از سوی داماد و خانواده‌اش به عروس و خانواده‌ی وی و برعکس، اهداء می‌گردد. سئوال اساسی حاضر این است که پس‌ از به‌هم‌خوردن نامزدی، چه نوع خساراتی قابل جبران بوده و هدایای نامزدی تحت چه شرایطی قابل استرداد می‌باشد؟ در پاسخ به همین ضرورت فقهی و حقوقی، دیدگاه فقه امامیه و قانون احوال شخصیه‌ی شیعیان افغانستان را از یک‌سو و نظر فقه حنفی و حقوق‌مدنی افغانستان را از جانب دیگر به صورت توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یازیده است که فقه و حقوق اسلامی، به‌هم‌زننده نامزدی را مسئول جبران خسارات ناشی از به‌هم‌زدن نامزدی دانسته و هدایای رد و بدل شده میان نامزدها را قابل استرداد می‌داند. یعنی بر اساس قواعد فقهی مانند قاعده‌ی لاضرر، تسبیب، غرر و ممنوعیت سوء استفاده از حق و قواعد عام مسئولیت ‌مدنی در حقوق، می‌توان فردی که با سوء استفاده از حق، نامزدی را بدون دلیل منطقی، به‌هم زده و موجب ضرر دیگری شده است را مسئول دانست و حکم به الزام وی به جبران خسارت‌های مذکور داد. زیرا نامزد خاطی، سبب مستقیم زیان‌های محسوب می‌گردد که طرف دیگر به امید ازدواج با او متحمل آن زیان‌ها شده است. هدایای نامزدی نیز بلاتردید قابل استرداد می‌باشد.

کلید واژه‌ها: خسارات مادی، خسارات معنوی ، هدایای نامزدی، استرداد هدایا.

[۱] . دانش  آموخته حوزه و دانشجوی دکتری حقوق خصوصی جامعة المصطفی (ص) العالمیة، پژوهشگر و نویسنده مسؤول،  alizada.zaki@yHoo.com

[۲] . استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، طلبه و پژوهشگر حوزه علمیه قم، kariminia@quran.ac.ir