محمّدزکی علیزاده[۱]

محمّدمهدی کریمی نیا[۲]

چکیده

مقصود از اخلاق اسلامی، صفات نفسانی ثابت و پایداری است که موجب می‌شود انسان بدون نیاز به فکر و تأمل، افعالی متناسب با آن صفات را انجام دهد. هدف غایی اخلاق اسلامی، دست‌یابی به ارزش حقيقي، كمال نهایي، قرب الهي و تَشَبُّه به خداوند می‌باشد که تنها در سايه‌ي تجربه‌ي زندگي معنوي و رفتارهاي اخلاق ديني قابل دست‌یابی است. در مقابل، طرفداران اخلاق سكولار معتقدند كه اخلاق بايد از ساحت دين بيرون بوده و ارزش‌ها و قواعد اخلاقي بر مبناي اصول انساني و زندگي دنيوي و رفاه عمومي تعريف و تعيين گردد. امام صادق (ع)، با موضع‌گیری‌های معرفت‌شناسانه، تلاش نموده‌ است که مبنای فکری اخلاق اخیر را نفی نموده و اخلاق اسلامی را در جامعه‌ی انسانی نهادینه نماید. این تلاش بدان جهت صورت گرفته است که ایشان در عصر خود با دو ریکرد اخلاقی سکولاریستی حد اقلی (اِعتزال) و حد اکثری (زَنادِقه)، مواجه بود و لذا سعی نمود تا در قالب اِلقای اصول اخلاق اسلامی، این دو رویکرد غلط که بر عرفی شدن و دنیا مدارانه شدن اخلاق تأکید داشتند را نفی نموده و بر بنیاد اخلاق مبتنی بر گزاره‌های وحیانی، پای فشارد. در این مقاله، با روش تحلیلی ـ توصیفی، سعی نمودیم تا نقش احادیث امام صادق (ع) را در این زمینه تبیین نماییم.

واژگان کلیدی: امام صادق (ع)، احادیث، اخلاق سکولار، اخلاق اسلامی.

[۱] . دانش  آموخته حوزه و داشجوی دکتری حقوق خصوصی جامعة المصطفی (ص) العالمیة، پژوهشگر و نویسنده مسؤول،  alizada.zaki@yHoo.com

[۲] . استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، طلبه و پژوهشگر حوزه علمیه قم، kariminia@quran.ac.ir