حجت الاسلام دکتر حسین عندلیب در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا، با اعلام خبر برگزاری همایش بین المللی پژوهش های کاربردی در علوم انسلانی و علوم اسلامی با محوریت ایثار اجتماعی و نوع دوستی از دیدگاه ادیان اظهار کرد: مرکز بین المللی علم، فرهنگ و عقلانیت با همکاری مرکز دانش پژوهان و نخبگان شاهد و ایثارگر کشور و مراکز حوزوی و دانشگاهی برگزار می شود.
برپایه این گزارش : هدف از این همایش احیا و بازخوانی گفتمان امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب در لزوم خدمت رسانی و کمک به مناطق محروم، مستضعفان و محرومان جامعه است.
طلاب، دانشجویان و پژوهشگران می توانند آثار خود را تا ۳۰ بهمن ماه از طریق سامانه اینترنتی www.iscsr.com ارسال کنند.
نشست های علمی همایش:
نشست اول در دانشگاه بین المللی المصطفی(ص)۱۳۹۸/۰۹/۰۷
اولین نشست علمی بین المللی از سلسله نشست های علمی همایش بین المللی ایثار اجتماعی، نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز از دیدگاه ادیان به همت مرکز دانش پژوهان شاهد و ایثارگر کشور و انجمن شاهد و ایثارگر منادیان فرهنگ و عقلانیت با همکاری موسسه بین المللی صلح و ادیان، موسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی در دانشگاه بین المللی المصطفی(ص) برگزار شد.
حجت الاسلام دکتر حسین عندلیب دبیر علمی همایش هدف از برگزاری این نشست های علمی و همایش بین المللی را نزدیک کردن گفتمان رهبران و پیروان ادیان در مقوله نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز دانست و گفت: مفهوم ایثار اجتماعی در دو قالب نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز نمود بیشتری دارد.
وی با بیان این که به یاری خداوند این دوره های علمی به همایش بین المللی نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز از دیدگاه ادیان ختم خواهد شد، اظهار کرد: با توجه به دیدگاه مشهور فقهای شیعه، در دوران غیبت کبری نمی توان جهاد ابتدایی داشت و این یعنی در این دوران اصالت با صلح است و امام خمینی هچنین رهبر معظم انقلاب بر این نکته تأکید کرده اند و از اصول دکترین سیاسی جمهوری اسلامی ایران به شمار می رود.
حجت الاسلام دکتر عندلیب اضافه کرد: آیات قرآن و روایات اسلامی و سیره پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت مؤید اصالت صلح با پیروان و ادیان و دولت های غیر جنگ طلب است؛ اینکه امام علی(ع) می فرماید اگر صلح باعث وهن اسلام نباشد بر جنگ ترجیح دارد جزء سخنان محکم به شمار می رود که بارها تکرار شده است.
وی با تصریح بر این که موضوع نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز یک موضوع انسانی است که مورد تاکید ادیان قرار گرفته است، بیان کرد: از نظر فقه سیاسی ارتباطات با دولت ها متوقف بر شرایط زمان و مکان و مصالح ملی و بین المللی است و جزء احکام متغیر است نه ثابت؛ سیره تمسک به سیره پیامبراکرم(ص) و اهل بیت در امور سیاسی نیازمند شبیه سازی کلیه شرایط و مقتضیات زمانی و مکانی است و امری بسیار مشکل است و سهل اندیشانه است که عده ای به طور خام برای نظر خود تمسک می کنند.
در ادامه دکتر توفیق اسداف از جمهوری آذربایجان به بیان نظرات خود پرداخت که از مهم ترین سخنان وی می توان به موضوع احکام بودن انسان در همه ادیان، ضرر نرساندن به جانداران، راه نجات دانستن اعتدال از سوی بودیسم، تأکید تورات بر دوست داشتن دیگران و نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز بیشترین گذاره های قرآن، اشاره کرد.
حجت الاسلام دکتر رحمتی عضو هیأت علمی دانشگاه و دبیر بخش فرانسه گروه مطالعات اسلامی نیز سخنران دیگر نشست علمی بین المللی از سلسله نشست های علمی همایش بین المللی ایثار اجتماعی نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز از دیدگاه ادیان بود که قابل دفاع بودن طهارت ذاتی انسان از منظر فقه، آمدن فرمان تورات به صورت مترقی در قرآن از مهمترین سخنان وی بود.
سخنران دیگر این نشست دکتر استفان شفر از آلمان است که تأکید ادیان بر نوع دوستی، به دنبال محقق کردن همزیستی مسالمت آمیز پیروان همه ادیان و تلاش نخبگان برای رفع خشونت نسبت به اقلیت ها در برخی کشورها از محورهای سخنان وی بود.
در ادامه دکتر طاهر امینی گلستانی استاد دانشگاه و رییس موسسه بین المللی صلح و ادیان به بیان نظرات خود پرداخت که از محورهای سخنان وی می توان به بهسازی سیاست میان فرهنگی بین دولت ها و رهبران ادیان، مشاهده شدن خشونت علیه کلیسا، مسجد و صومعه و مطرح شدن بهترین الگوی نوع دوستی و هم زیستی در قرآن کریم اشاره کرد./۱۳۲۴/پ۲۰۳/ب۱
نشست دوم در دانشگاه بین المللی المصطفی(ص)۱۳۹۸/۰۹/۱۳
ه گزارش خبرگزاری رسا، دومین نشست بین المللی نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز با تاکید بر متون مقدس به همت انجمن شاهد و ایثارگر منادیان فرهنگ و عقلانیت و مرکز دانش پژوهان شاهد و ایثارگر کشور با همکاری موسسه بین المللی صلح و ادیان و موسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی خاتم، روز چهارشنبه سیزدهم آذرماه نود و هشت در دانشگاه بین المللی المصطفی برگزار گردید.
در ابتدای این نشست حجت الاسلام دکتر حسین عندلیب دبیر علمی نشست ضمن اشاره به موضوع ایثار اجتماعی گفت: هدف از بحث هایی که صورت می پذیرد ارائه الگوی مناسب برای همزیستی مسالمت آمیز بین پیروان ادیان است و اصلا مساله بین صلح با کشورهای متخاصم و محارب مطرح نیست. حجت الاسلام دکتر رحمتی استاد دانشگاه بین المللی المصطفی(ص) گروه مطالعات اسلامی به زبان فرانسه دیگر سخنران این نشست بین المللی بود اهم بیانات وی گفت: ۲۷ بار کلمه «الناس» در قرآن به کار رفته است که شامل همه مردم و پیروان ادیان می شود. این آیات میفرماید همه چیز برای خداست و این خطاب ها یعنی انسان برای خدا ارزش و احترام دارد تا بدان جا که ۲۷ بار او را مخاطب قرار داده است.
وی در تبیین نمونه های تاریخی همزیستی مسالمت آمیز و احترام به رفتارهای نوع دوستانه و بشر دوستانه گفت: نمونه های تاریخی زیادی داریم که چگونه زندگی مسالمت آمیز داشته باشیم. در سیره های معتبر نوشته شده است صفانه دختر حاتم طایی که اسیر شد. به خدمت پیامبر رسید و گفت پدر من انسان سخاوت مندی بود پیامبر فرمود: این کارهای پدر تو را خداوند دوست دارد و بخاطر ان تو را ازاد می کنم. با اینکه نه حاتم و نه دختر او هیچ یک مسلمانان نبودند. بالاتر از این تمام طایفه او که اسیر شدند پیامبر آزاد کرد. پس معلوم است که پیامبر به کارهای خوب غیر مسلمانان اهمیت می داد و این نوع دوستی ها را گرامی می داشت و پاداش می داد. مورد دیگر اینکه حضرت امیرالمومنین دید یک پیرمرد یهودی را که دارد گدایی می کند. حضرت مردم را شماتت کرد که چرا این پیرمرد را رها کردید. دستور داد از بیت المال حقوق دهید. این یعنی نوع دوستی نسبت به یک پیرو دین دیگر. و یا امام صادق وقتی دید یک مسلمان به یک مسیحی ناسزا و لقب بد داد. امام فرمود رابطه دوستی من با تو قطع می شود زیرا حق نداری به هیچ انسانی ناسزا بگویی. این یعنی زندگی مسالمت آمیز و با احترام با دیگران. پیامبر برای نجاشی حاکم حبشه که علنی هم مسلمان نشده بود نماز خواند. و باید به این نکته مهم توجه داشت که ایات قرآن در مورد کشتن کفار حربی در حال جنگ می باشد.
دکتر رحمتی سپس به مشکلات اجرایی و میدانی همزیستی اشاره کرد و گفت: از لحاظ میدانی مشکلاتی در حوزه همزیستی داریم. مخصوصا در اروپا. حتی در افریقا اگر مطلبی مطرح می شود ان هم از اروپا به انها سرایت کرده است. پس باید راه حل های زیست مسالمت آمیز در اروپا را پیدا کرد. راه حل اول ترجمه صحیح از قرآن است. اولین ترجمه در قرن دوازدهم میلادی ارائه شد که تا پنج ادامه داشت و این ترجمه ناصحیح ذهن اروپایی را مشوش کرد. جنگ های صلیبی به خاطر ترجمه ناصحیح از قران توسط وی بود. البته اخیرا ترجمه های شده است ولی عمومی نیست.در مورد جزیه باید همانند مالیات نگاه بشود. و شبهات دیگر را باید به صورت علمی پاسخ دهیم. وی افزود: خصلت خوب اروپاییان دنبال حقیقت بودن است. شروع کردن او به مطالعه شروع خوب و واقعی است و فکرکردن را بیشتر دوست دارد. در یکی از شهرهای فرانسه که بودم روزهای یکشنبه با جوانی صحبت می کردم. بعد از چند جلسه گفت حاج اقا حرف های شما شیعه خیلی با وهابی ها فرق دارد و تفکر و عقلانیت در شما بیشتر و زیادتر است.
استاد استفان شفر استاد مطالعات اسلامی از آلمان دیگر سخنران این نشست بود. وی سخنان خود را به دو زبان آلمانی و فارسی ارائه کرد و گفت: مساله ترجمه های قرآن کریم مساله بسیار مهمی است. متاسفانه ترجمه های خوبی به زبان آلمانی نداشتیم و اخیرا ترجمه خوبی شده است.در ترجمه قرآن باید فهم مخاطب ملاک قرار گیرد. برخی کلمه های عربی در آلمانی معادل ندارد و این موجب بدفهمی و ترجمه اشتباه می شود. آیات و روایات و متون مقدس همگی بر مقوله همزیستی مسالمت آمیز تاکید ویژه ای دارد. وی افزود: باید آیات نوع دوستی به درستی برای اروپاییان بیان گردد.
سخنران دیگر این نشست، دکتر سید محمد حسین چاوشیان رییس موسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی«خاتم» بود که سخنان خود را در خصوص صلح و نوع دوستی در خانواده و جامعه به دو زبان فارسی و انگلیسی ارایه نمود.
وی با اشاره به تاثیرگذاری نهاد مقدس خانواده در نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز در جامعه عنوان کرد: صلح در ارتباطات اجتماعی در راستای تنظیم روابط صحیح اجتماعی است که از نهاد خانواده به عنوان کوچک ترین و البته مهم ترین نهاد اجتماعی آغاز و درنهایت به رشد و کمال جامعه رهنمون می گردد.
استاد جامعه المصطفی(ص) در ادامه با ذکر آیاتی از قرآن کریم به اهمیت صلح و نوع دوستی درامور خانوادگی و اجتماعی پرداخت و گفت: از میان بردن عوامل و اسباب تفرقه و نفاق ، گام مهمی برای ایجاد صلح در جامعه است که همواره مورد تاکید قرآن کریم و روایات معصومین(ع) بوده است.
رییس موسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی«خاتم» درادامه افزود: هرچند آیات قرآنی و رویکرد اسلامی همواره بر اجرای عادلانه و صحیح قوانین دستور داده است اما بر اساس آیه۲۲۹ سوره مبارکه بقره:” الطَّلاقُ مَرَّتانِ فَإِمْساکٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْريحٌ بِإِحْسانٍ ” درحالیکه این آیه از طلاق و جدایی بحث می کند؛ ولی حتی درآخرین لحظات نیز بیشتر به احسان و ایثار تاکید کرده است که نشانگر تاکید اسلام بر مصالحه و مدارا بین زوجین در خانواده می باشد.
دکتر چاوشیان در پایان این نشست علمی با بر شمردن برخی از راه کارهای دست یابی به صلح در خانواده و جامعه تاکید کرد: والدین نقش اساسی در صلح پذیری فرزندان در جامعه دارند و رفتار مناسب آن ها در خانواده تاثیر فراوانی در سوق دادن فرزندان به نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز خواهد داشت. دکتر چاوشیان خلاصه سخنان خود را به زبان انگلیسی بیان کردند.
دکتر عادل مهری رییس مرکز دانش پژوهان شاهد و ایثارگر کشور سخنران دیگر این نشست علمی بین المللی بود. وی ضمن تشکر از حضور اساتید بین المللی در این نشست، هدف از برگزاری این سلسله نشست ها را تبیین دقیق مفهوم ایثار اجتماعی و نوع دوستی دانست و گفت مقوله ایثار اجتماعی باید در قالب های نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز تبلیغ و ترویج شود.
حجت الاسلام حسین عندلیب استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و استادیار همکار جامعه المصطفی العالمیه در تبیین سیره اهل بیت در خصوص نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز گفت: ابتدا و قبل از اینکه به سیره اهل بیت بپردازم لازم است یک تذکر بیان شود و آن اینکه اساسا بر اساس حقوق بین الملل همزیستی مسالمت آمیز برای روابط بین انسانی و ملت ها است. البته قابل سرایت به روابط بین دولت ها می باشد ولی قطعا بین دولت های اسلامی و متخاصم و استکباری را شامل نمی شود.
وی در تبیین سیره اهل بیت در خصوص نوع دوستی گفت: در سخنان و سیره اهل بیت مطالب فراوانی در این باره هست از جمله اینکه امام کاظم(ع) همزیستی مسالمت آمیز بین مردم روی زمین را سبب جلب رحمت برای همه آنان می داند. نکته دیگر اهمیت امنیت اجتماعی است که از نگاه امامان معصوم بسیار مورد تاکید بوده است. این مطلب نشانگر آن است که هرامری که امنیت را به خطر بیندازد از نظر ائمه(ع) مردود است و بی شک یکی از این امور مخالف امنیت، اختلاف انگیزی و دوری از همزیستی مسالمت آمیز است.
حجت الاسلام دکتر عندلیب با اشاره به میلاد با سعادت حضرت امام عسکری(ع) گفت: همین امام بزرگوار که در آستانه ولادت با سعادت ایشان هستیم الگوی نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز است. شاهد بر این مطلب این است که با اینکه در تبعید به سر می برد ولی وصیت ایشان به همزیستی مسالمت آمیز و مهر و محبت به اهل سنت است. ایشان در وصیت خود می فرماید: در نمازهای جماعت برادران اهل سنت شرکت کنید، مساجد را از هم جدا نکنید، به عیادت بیماران آنها بروید، در تشییع جنازه اموات آنان حاضر شوید، حقوق آنها را رعایت نمایید. هر یک از شیعیان با ولایتمداری و اخلاق حسنه موجب شادمانی ما اهل بیت می شود. از این دست سخنان و سیره عملی اهل بیت بسیار فراوان است.
سخنران دیگر این نشست علمی بین المللی طاهر امینی گلستانی رییس موسسه بین المللی صلح و ادیان و استاد جامعه المصطفی العالمیه بود که سخنان خود را به دو زبان فارسی و انگلیسی ارائه کرد و گفت: مساله همزیستی مسالمت آمیز الگوهای بسیار شنیدنی و حائز اهمیتی دارد که از جمله آنها الگوی دیالوگ نبوی با مسیحیان صومعه سنت کاترین است. وی سپس به متن این عهدنامه اشاره کرد و گفت با مطالعه این عهدنامه به عمق باور پیامبر و اهل بیت(ع) به همزیستی مسالمت آمیز و احترام به ادیان الهی پی می بریم.
گفتنی است، سومین نشست بین المللی از سلسله نشست های علمی بین المللی ایثاراجتماعی، نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز در دی ماه سال جاری در دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه تربیت مدرس برگزار خواهد شد./۸۴۱//۱۰۱/خ
نشست سوم در دانشگاه تهران: ۹۸/۱۰/۰۳
به گزارش خبرگزاری رسا، به همت مرکز دانش پژوهان شاهد و ایثارگر کشور و مرکز بین المللی توسعه علم، فرهنگ و عقلانیت و با همکاری جمعی از دانشگاه ها و مراکز علمی سومین نشست علمی از سلسله نشست های علمی همایش بین المللی «نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز از دیدگاه ادیان» با عنوان «مقایسه مبانی ارزش های انسانی و ایثار در فرهنگ ملل» در دانشکده زبان ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران برگزار گردید.
در این نشست علمی دکتر علی رضا ولی پور رییس دانشکده زبان ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران به تبیین موضوع «گفتمان و بسامد واژه های ارزشی در زبان ملل» پرداخت و گفت: واژه های همچون ایثار در فرهنگ ها و زبان ملل دنیا به صورت مشترک بیان گردیده است.
استاد دانشگاه تهران افزود: می توان با بررسی بسامدهای یک واژه در زبان های مختلف به نقاط مشترک خوبی رسید و از همان جا گفتگوی با دیگر ملت ها را بر اساس مبانی ارزشی و انسانی و اخلاقی آغاز کرد.
حجت الاسلام دکتر طاهر امینی گلستانی رییس موسسه بین المللی صلح و ادیان دومین سخنران این نشست علمی بود.
وی به بررسی موضوع «ضرورت بازشناسی غرب و نقش گفتگوهای میان دینی و میان فرهنگی» پرداخت و گفت: مساله مهم دراین زمینه این است که ابتدا غرب شناسی به صورت صحیح اتفاق بیفتد. باید دانشمندان غربی و رهبران مذهبی در غرب را به خوبی شناخت و سپس وارد دیالوگ و گفتگو بر محور مسائل فرهنگی و ارزشی شد.
وی افزود: دانشمندان غربی نیز به جای ایران هراسی باید به ایران شناسی روی آوردند که برخی از این دانشمندان چنین کرده اند و باب گفتگوهای دینی و فرهنگی مفتوح شده است.
وی اشاره کرد: ادیان الهی و توحیدی نقاط مشترک فراوانی دارند که می تواند با تبیین این نقاط مشترک به همزیستی بین ملت های پیرو ادیان الهی دست یافت.
سومین سخنران این نشست علمی دکتر محمد حسین رمضان کیایی، رزمنده دوران دفاع مقدس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران به تبیین موضوع «جهان شمولی ایثار و مقاومت در ادبیات» پرداخت و گفت: بررسی ادبیات های گوناگون در دنیا انسان را به این حقیقت رهنمون می نماید که مساله ایثار یک مساله جهان شمول و فراگیر است. وی افزود: البته ایثار نمونه ها و مصادیق گوناگونی دارد که از جمله آنها ایثار اجتماعی است.
دکتر رحیم نریمانی چهارمین سخنران این نشست علمی بود. وی به بررسی موضوع «معرفت شناسی ایثار اجتماعی» پرداخت و گفت: ایثار اجتماعی به عنوان یکی از مقوله های مفهومی نسبتا نو وجدید است که البته ریشه های آن در فرهنگ ایرانی- اسلامی وجود داشته است.
وی در این باره افزود: ریشه های ایثار اجتماعی در فرهنگ غنی اسلام است و اگرچه امروز در دنیا غلبه مادیت بر معنویت است لکن در فرهنگ های کهن مثل ایران همواره این مقوله پررنگ بوده است.
پنجمین سخنران این نشست علمی حجت الاسلام دکتر حسین عندلیب استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و استاد جامعه المصطفی العالمیه بود.
وی که دبیری علمی همایش ایثار اجتماعی، نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز از دیدگاه ادیان» را بر عهده دارد گفت: این سلسله نشست های علمی با هدف تبیین مفهومی و مصداقی «ایثار اجتماعی» صورت می پذیرد که در گام اول گفتمان سازی در سطح نخبگانی و سپس انتقال آن به بدنه مردم و جامعه را دنبال می نماید.
وی در ادامه به تبیین موضوع «همزیستی مسالمت آمیز در سیره اهل بیت و ادیان» پرداخت و گفت: برای تبیین این مساله ابتدا باید به یک سلسله پیش فرض های علمی توجه داشته باشیم. اولین پیش فرض شناخت دقیق مفهوم ایثار است. ایثار به معنای غرض دیگران را بر غرض خویش مقدم داشتن، منفعت غیر را بر معرفت خود مقدم داشتن می باشد. بنابراین یکی از جنبه های این مفهوم، جهاد می باشد که بر اساس معتقدات فقه شیعی و اتفاق قریب به اجماع فقهای شیعه، جهاد ابتدایی و لشگر کشی در دوران غیبت کبری ممنوع و غیر مجاز است و این مساله تنها از شئونات اختصاصی معصوم است. این مبنای فقهی در دکترین سیاسی جمهوری اسلامی ایران و دو رهبر عالی قدر ایران مشاهده می شود و از این روست که همواره حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری(مدظله العالی) بر این مطلب که ما با هیچ کشوری سر جنگ نداریم تاکید فرموده و تاکید می نمایند. این مطلب یک مطلب مبنایی و فقهی است و همانند حرمت تولید سلاح هسته ای مبنای فقهی دارد.
استاد حوزه علمیه افزود: پیش فرض بعدی که در زیست مسالمت آمیز مهم است آن است که این مساله اولا به ملت ها مربوط است و در مرحله ثانوی به دولت ها مربوط می شود. از منظر فقه سیاسی اگر دولتی در حال جنگ و محاربه با دولت اسلامی نیست می توان با او ارتباط داشت البته مساله بستگی به نظر ولی فقیه که با مشورت با کارشناسان حوزه های گوناگون صورت می پذیرد به سرانجام می رسد. در برخی از این حوزه ها نیز ولی فقیه می تواند تصمیم گیری در این امر به کارشناسان و متصدیان امر همچون وزارت امور خارجه محول نماید و خود نظارت عالی نماید که در اکثر مصادیق این گونه است و فقط موارد حساس و خاص حضرت ایشان ورود محسوس تر و بیشتری دارند.
دکتر عندلیب در ادامه به یکی دیگر از پیش فرض های بحث اشاره کرد و گفت: پیش فرض دیگر بحث نوع دوستی این است که ما باور به وحدت بین پیروان ادیان توحیدی داشته باشیم. همانطور که قرآن کریم به پیامبر دستور می دهد: « قُل يا أَهلَ الكِتابِ تَعالَوا إِلىٰ كَلِمَةٍ سَواءٍ بَينَنا وَبَينَكُم أَلّا نَعبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلا نُشرِكَ بِهِ شَيئًا(آل عمران: ۶۴) بگو: «ای اهل کتاب! بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است؛ که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزی را همتای او قرار ندهیم؛ » مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در این باره می فرمایند: «اسلام علیه ادیان دیگر نیست. اسلام همان دینی است که وقتی بر مناطق غیر مسلمان مسلط شد، اصحاب ادیان از رحمت اسلام شکرگزاری کردند و گفتند شما بر ما از حکام قبلی خودمان مهربانتر هستید. در همین منطقهی شامات، وقتی فاتحان اسلامی وارد شدند، یهودیان و مسیحیهایی که در منطقه بودند، به آنها گفتند شما مسلمانها بر ما مهربانید. آنها با مردم مهربانی کردند. اسلام دین رأفت است، دین رحمت است؛ رحمةً للعالمین است. اسلام به مسیحیت میگوید: «تعالوا الی کلمة سواء بیننا و بینکم». مشترکات را با آنها مورد ملاحظه قرار میدهد. اسلام علیه ملتهای دیگر نیست، علیه ادیان دیگر نیست؛ علیه زور است، علیه ظلم است، علیه استکبار است، علیه سیطره جوئی است.»(بیانات معظم له در دیدار کارگزاران نظام، ۱۷/۰۱/۱۳۸۶)
استاد دانشگاه بین المللی المصطفی سپس به موضوع برادری انسانی از نگاه قرآن اشاره کرد و افزود: همان طور که استاد فرزانه حضرت آیت الله علیدوست بیان فرموده اند موضوع برادری انسانی ۱۲ مرتبه در قرآن کریم بیان شده است. از جمله در سوره مبارکه اعراف آیه ۶۵ می فرماید: «و الی عاد اخاهم هودا» به سوی قوم عادی که مشرک هستند برادرشان حضرت هود را فرستادیم. تعبیر خیلی جالب است حضرت هود که پیامبر الهی است به عنوان برادر قوم مشرک معرفی می کند. ایات ۱۰۶ و ۱۶۱ سوره شعرا، ۵۰، ۶۱، ۸۴ سوره هود، ۴۵ نمل، ۳۶ عنکبوت، ۱۲۴ و ۱۴۲ جاثیه همگی بر برادری انسانی اشاره و تاکید دارند.
حجت الاسلام عندلیب مبنای دیگر بحث را «به پنداری دیگران» معرفی کرد و گفت: از منظر دین مبین اسلام و معارف اهل بیت انسان عاقل دیگران اعم از مسلمان و غیر مسلمان را از خود بهتر می داند و نگاه صفر و صدی به انسانها ندارد بلکه همواره نقاط مثبت دیگران را می بیند. وقتی انسان به این درجه رسید که دیگران را بهتر از خود بداند پایه اصلی نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز شکل می گیرد.
وی در این باره به حدیثی از امیرالمومنین(ع) اشاره کرد که حضرت فرمودند: «لا یری احدا الا قال هو خیر منی» انسان عاقل کسی را نمی بیند مگر اینکه می گوید او از من بهتر است. واژه احد در این حدیث هم شامل همه انسان ها می شود.
ششمین سخنران این نشست علمی سرکار خانم دکتر فرزانه اعظم لطفی، فرزند شهید و عضو هیات علمی دانشگاه تهران بود.
وی به تبیین موضوع «مبانی ارزش های انسانی و ایثار و مرگ سرخ در ایران و هند باستان پرداخت و گفت: در آموزه های ایران داستان های بسیار زیادی از ایثار و مرگ سرخ وجود دارد که بهترین نمونه و عینی تر آنها هشت سال دوران دفاع مقدس بود که نمود بارز و شایسته ایثارگری و مرگ سرخ بود.
وی همچنین به بیان اشعاری از مولوی پرداخت و گفت: مولوی به زیبایی این مقوله را در قالب فاخر شعر بیان کرده است. این استاد دانشگاه تهران سپس به ارائه شواهدی از متون مقدس هندی کرد و گفت: در متون مقدس هندی نیز مفهوم ایثار و مرگ سرخ به خوبی بیان شده است.
در پایان این نشست علمی دکتر عادل مهری مدیر کل مرکز دانش پژوهان شاهد و ایثارگر کشور ضمن تشکر از اساتید و سخنرانان این نشست علمی افزود: در حالی که در شرایط سخت اقتصادی هستیم همچنان شاهد آنیم که مردم ایثارگر ایران اسلامی در صحنه های مختلف ایثار اجتماعی به خوبی می درخشند و رسالت ما این است که این مقوله دینی، اخلاقی، انسانی و ارزشمند را به دنیا معرفی کنیم.
گفتنی است این سلسله نشست ها تا اسفندماه سال جاری در دانشگاه ها و مراکز علمی کشور برگزار خواهد شد و همایش نهایی در اسفندماه ۱۳۹۸ در شهر مقدس قم برگزار می گردد./۱۳۵۰//۱۰۱/خ
نشست چهارم در دانشگاه ادیان و مذاهب ۱۳۹۸/۱۰/۰۶
به گزارش روابط عمومی دانشگاه، در نشست علمی ایثار اجتماعی و نوعدوستی از دیدگاه ادیان، دکتر محمد شکری فومشی عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، حجتالاسلام والمسلمین محمد کاشانی، دکتر طاهر امینی گلستانی، دکتر عادل مهری و حجتالاسلام والمسلمین حسین عندلیب به ایراد سخنرانی خواهند پرداخت.
این نشست علمی روز یکشنبه ۶ بهمن ۱۳۹۸ ساعت ۱۴ در سالن امام موسی صدر دانشگاه ادیان و مذاهب برگزار میشود.
نشست پنجم در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی: ۷ بهمن ۹۸-
نوعدوستی و همزیستی مسالمتآمیز در احکام فقه و حقوق
سخنرانان: دکتر محمدجعفر حبیب زاده
دکتر حسین عندلیب
دکتر سیدعلیرضا حسینی
دکتر سپیده میرمجیدی
دکتر بهمن حسینجانی
دوشنبه ۷ بهمن ۹۸- پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی- سالن اندیشه
به گزارش خبرنگار وسائل، پنجمین پیشنشست همایش بین المللی پژوهشهای کاربردی در علوم انسانی و علوم اسلامی روز دوشنبه ۷ بهمن با همکاری مرکز بین المللی توسعه علم، فرهنگ و عقلانیت در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
دکتر محمد جعفر حبیب زاده عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، حجت الاسلام دکتر حسین عندلیب استاد حوزه و دانشگاه، حجت الاسلام سید علیرضا حسینی پژوهشگر مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه، دکتر سپیده میر مجیدی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی پژوهشکده مطالعات تطبیقی حقوق، بهمن حسینجانی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی پژوهشکده مطالعات تطبیقی حقوق اساتید حاضر در این جلسه بودند.
در ابتدای مراسم دکتر حبیب زاده بیان کرد: با مراجعه به ماده یک اعلامیه حقوق بشر برآیند سه عنوان آزادی، صلح و عدالت اجتماعی است که صلح، بدون این دو بیمعنا است. برای اینکه بدانیم این سه هدف چه ارتباطی باهم دارند و با بحث امروز چه ارتباطی می توانند داشته باشند اصل حاکمیت قانون را که در حوزه حقوق حاکم باید باشد مورد توجه قرار می دهیم.
در دستگاه قضائی جز قانون به هیچ جای دیگری نباید مراجعه کرد حاکمیت قانون واقعا مفهومی است که اگر ما از جامعه برداریم دیگر نه جامعه ای باقی می ماند و نه حقوقی. برای قانون واسطه ای به نام کرامت انسانی داریم و کرامت انسانی با قانون رابطه متقابل دارند یعنی هم کرامت اقتضا می کند که قانون حاکم باشد و هم قانون حاکم بودن باعث می شود کرامت انسان ها حاکم باشد.
کاتالیزور دموکراسی
برای اینکه ما به سه هدف، صلح، عدالت اجتماعی و آزادی برسیم به کاتالیزوری به نام دموکراسی نیازمند هستیم. دموکراسی به عنوان کاتالیزوری که ارتباط برقرار می کند بین کرامت انسانی بر پایه حاکمیت قانون برای دسترسی به این سه مولفه است.
در بحث کاتالیزور دموکراسی برداشت های مختلفی وجود دارد برای دسترسی به نظام حقوقی حقوق بشری، باید در جامعه انسان ها سه مولفه آزادی، صلح و عدالت اجتماعی که زیر مجموعه سه هدف قواعد متعددی وجود دارد، با قانون هماهنگ باشند.
جامعه حقوق بشری از نظر ما جامعه قانونی است منتها ما در اصل چهارم قانون اساسی یک هدف اصلی داریم در نظام حقوق بشری دو فرآیند وجود دارد که تحت عنوان دولت قانون مدار از آن نام می برم.
این دولت قانون مدار یا جنبه شکلی و یا جنبه ماهوی دارد؛ نظام حقوق بشری و نظام قانون مدار بدین معناست که ما ساختار حکومت را باید مبتنی بر یک سلسله منابع حقوقی طراحی کنیم که این منابع همدیگر را کنترل کنند؛ به عبارت دیگر باید سلسله مراتبی وجود داشته باشد و همچنین مرجع و روش کنترلی آن نیز مشخص باشد.
دولت قانون مدار صوری یعنی از لحاظ مراتب رعایت شده و منابع متعدد داریم؛ منابع همدیگر را کنترل می کنند و مراجع گزینش آن نیز مشخص است مانند شورای نگهبان.
در نظام حقوق بشری، قواعد و مقررات مدونی که می خواهد در جامعه برقرار شود باید بر اساس وجدان جمعی باشد؛ در اصل چهارم قانون اساسی وجود آن جمع مبتنی بر اندیشه دینی است لذا کاتالیزور دموکراسی اجرای منویات و تصمیمات و اهداف اکثریت به شرط رعایت حقوق اقلیت است که موجب دیکتاتوری نشود؛ وجدان جمعی در نظام حقوقی ما کاملا مشخص است.
اما بحث ما در مورد شکل گیری وجدان جمعی است. وجدان جمعی را من به دو دسته تقسیم می کنم؛ یکی وجدان جمعی عمومی و غیر رسمی، بحث هایی که می توانیم مطرح کنیم وجدان جمعی غیر رسمی است. شرط تحقق وجدان جمعی غیر رسمی آزادی بیان است یعنی بتوانیم در هر جایی حرف بزنیم؛ برای تبدیل وجدان جمعی غیر رسمی به وجدان جمعی رسمی یک مرحله دیگر وجود دارد که آن برگزاری انتخابات آزاد است.
در انتخابات آزاد و عادلانه ما وجدان جمعی غیر رسمی را تبدیل به وجدان جمعی رسمی یا قانون می کنیم. در واقع قانون وجدان جمعی رسمی مبتنی بر انتخابات آزاد بر پایه آزادی بیان است که در نهایت می شود نظام حقوق بشری بر پایه دموکراسی.
حقوق شهروندی یعنی حقوقی که ما به اقتضای تابعیت از یک دولت داریم؛ به این اقتضا برای تحقق نظام حقوقی حقوق بشری، ما دولت قانون مدار صوری و دولت قانونگذار ماهوی را باید داشته باشیم. برآیند تبدیل حاکمیت قانون برای آزادی و عدالت اجتماعی و صلح با کاتالیزور دموکراسی، خود دموکراسی است.
حاکمیت قانون زیربنای فکری نظام حقوق بشریت
برای واژه دموکراسی دوازده شرط وجود دارد؛ از جمله حاکمیت قانون که زیر بنای فکری نظام حقوق بشری است و همچنین از جمله شرایط دموکراسی است. یعنی باز هم زمانی که به کاتالیزور دموکراسی می رسیم در راس آن قانون وجود دارد.
دوم، مشارکت همگانی است؛ یعنی همگانی بودن مشارکت متفکرانه و عاقلانه مردم که همان حق تعیین سرنوشت است؛ در اصل ششم قانون اساسی به این مطلب اشاره شده است. سوم، اعتماد به حقوق و آزادی های فردی و اجتماعی در تمام حوزه ها و تضمین آنها به عنوان آب حیات جامعه انسانی.
چهارم، اصل مدارا و تحمل نظر مخالف در جامعه ای که دموکراسی وجود دارد؛ اگر مدارا نباشد دموکراسی معنا پیدا نمی کند؛ مدارا کردن مقدمه وجدان جمعی غیر رسمی است. اعتقاد به حقوق و آزادی های فردی و اجتماعی، احترام به نظر اکثریت، جابجایی قدرت و وجود رابطه طرفینی بین زمامداران و مردم را از دیگر ویژگی های اصول دموکراسی است.
حجت الاسلام دکتر حسینی به تاریخچه بحث همزیستی مسالمت آمیز پرداخت که تاریخچه آن به ۱۴۴۱ سال پیش و به اسلام باز می گردد؛ همچنین در سه ضلع به شناخت بیشتر این موضوع پرداخت و گفت: ابتدا باید به مفهوم شناسی همزیستی مسالمت آمیز، سپس به مبانی و ادله و در ضلع سوم به مصادیق این بحث پرداخت.
دو مسئله نباید باهم آمیخته شود. یک مسئله، مسئله صلح کل است یعنی تمامی ادیان مورد قبول است؛ ما نباید نسبت به ادیان اشکال وارد کنیم؛ این در قالب عقاید و تفکر پی ریزی خواهد شد. تمامی ادیان صحیح و مورد قبول هستند. اما بحث دیگر، بحث همزیستی مسالمت آمیز است که بحث صلح نیست بلکه بحث همزیستی است بدین معنا که عقاید شخصی را قبول نداشته باشیم اما می توانم در یک جامعه با او زیست داشته باشم.
چه بسا فردی یهودی باشد و من مسلمان و یا به دین دیگری باشیم اما مسئله این است که عقاید او و عقاید من محترم است. چه بسا او بت پرست و لاییک باشد. بحث اصلی این است که آیا ما می توانیم در یک جامعه ای که اقلیت های دینی و مذهبی وجود دارند زیست سالم داشته باشیم؟
آیا اسلام حرفی برای این موضوع دارد یا خیر؟ دعوت به جنگ و حرف یک نوع خودستیزی نیست و با این چیزی که ما امروز بحث می کنیم پارادوکس ندارد؟ اما در بحث مبانی، باید دید نظر اسلام چیست؟ از نظر فقهی ما چهار دلیل داریم؛ به آنها ادله اربعه گفته می شود که عبارت اند از: قرآن، روایات پیغمبر و معصومین علیهم السلام اجماع و در نهایت عقل.
آیات مربوط به همزیستی مسالمت آمیز
در سوره مبارکه انفال آیه ۶۱ خداوند می فرماید«وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ ۚ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ» اگر دشمنان به سمت شما برای یک نوع زندگی صلح آمیز روی آوردند شما نیز بپذیرید و به خداوند توکل نمایید.
همچنین در آیه ۹۰ سوره مبارکه نساء می فرماید «إِلَّا الَّذِينَ يَصِلُونَ إِلَىٰ قَوْمٍ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ مِيثَاقٌ أَوْ جَاءُوكُمْ حَصِرَتْ صُدُورُهُمْ أَنْ يُقَاتِلُوكُمْ أَوْ يُقَاتِلُوا قَوْمَهُمْ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَسَلَّطَهُمْ عَلَيْكُمْ فَلَقَاتَلُوكُمْ فَإِنِ اعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ يُقَاتِلُوكُمْ وَأَلْقَوْا إِلَيْكُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلًا» اگر از جنگ دوری کردند و با شما نجنگیدند و پیشنهاد زندگی مسالمت آمیز دادند شما هیچ راهی ندارید و خداوند راه تسلط را برای شما قرار نداده است.
همچنین در آیه ۹۴ سوره مبارکه نساء «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَتَبَيَّنُوا وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَىٰ إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا فَعِنْدَ اللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٌ كَذَٰلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَتَبَيَّنُوا إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا» در این آیه نیز توجه پیامبر اسلام را به همزیستی و زندگی مسالمت آمیز سوق داده و این کلمات صریح قرآن است در نتیجه اصل و قاعده اولی در آیات قرآن سلم و سلامت و همزیستی مسالمت آمیز است در اینجا دین اصلا ملاک نیست بلکه بحث همزیستی مسالمت آمیز است.
چه بسا در ذهن این مسئله نقش ببندد که در برخی آیات به جنگ اشاره شده است و همچنین منظور از آیات جهاد چیست طبیعی است؛ در جاهایی خداوند متعال می فرماید اگر به شما ظلم می شود، ظلم پذیری نیز مانند ظلم کردن حرام است لذا اگر با شما جنگ داشتند شایسته نیست صلح صورت بگیرد. بحث این است اگر کسی کاری به عقاید شما نداشت و ظلمی به شما روا نداشت دستور دین ما این است که تا وقتی به شما ظلم نشده دستور جنگ داده نشده است.
اما در بحث سنت و سیره پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین علیهم السلام، سبک و سیاق و رفتار پیامبر در زمان نبوت همین بحث همزیستی مسالمت آمیز بود زمانی که ایشان در مدینه تشریف داشتند با یهودیان بنی قریظه معاهده داشتند و دو دستگی بین مسلمانان و یهودیان ایجاد نکردند. حتی حضرت امیر در نامه ای که به مالک اشتر نوشتند در آنجا نیز از ایجاد دو دستگی جلوگیری کردند زیرا آنها نیز مانند تو انسان هستند و تحت لوای قانون قرار دارند و فرق نمی کند که عقاید آنها چیست.
حضرت امیر از جایی عبور می کردند و پیرمردی نصرانی را دیدند که مشغول به تکدی بود اصحاب از حضرت خواستند که عبور کنند حضرت فرمود یک زمان این فرد برای جامعه جنگیده و در این جامعه زندگی کرده است حال که پیر شده می خواهید او را رها کنید لذا از بیت المال به او دهید تا تکدی گری نکند اینها همگی آموزه های دینی ما است که کمتر گفته شده است جهاد در جای خود بسیار مقدس است جایی که ذلت و ظلم باشد امری نکوهیده است.
اگر کافر ذمی مانند یهودیان و مسیحیانی که در ایران زندگی می کنند آنها می توانند یک رهبر و امام مسلمانان را به مخاطره بکشانند حضرت امیر هیچ فرقی بین کافر ذمی با یک مسلمانان ندارند او می تواند حاکم اسلامی را به مخاطره بیاندازد کاری که در زمان حاکمیت حضرت امیر آن فرد یهودی انجام داد و درخواست زره حضرت امیر را کردند و شریح قاضی نیز به نفع یهودی حکم داد.
در این دنیا سازمان های زیادی داریم؛ مثلا قرارداد لاهه در سال ۱۹۰۷ و ۱۹۷۰ در مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شده است که می گوید در اختلافات بین المللی اولین راه حل آن، راه مسالمتآمیز است لذا یک امر عقلایی است و هرچند که گرایش دینی و مذهبی ندارند اما معتقدند که در تخاصمات ابتدا به مسئله همزیستی مسالمت آمیز می پردازند.
نکته سوم بحث، مصادیق فقهی زندگی مسالمت آمیز در قاعده الزام، منظور از آن این است که به عقاید و باور های دینی و مذهبی آن آیین مذهب احترام بگذار و بر اساس آن با آنها معامله کن و این مسئله در فقه ما موجود است.
ما در حج تبلور احکام فقهی را شاهد هستیم و در مراسم حج نگاهی به شیعه و سنی بودن نداریم حتی در نجاست و طهارت نیز نمی توان وارد شد. همچنین اراضی مفتوحه الصلحا، مثلا در یک جنگ و نزاعی که اراضی یهود به دست مسلمانان می افتد اسلام تمامی اراضی را در اختیار یهود می گذارد. یا بحث بغات افرادی که علیه حاکم تجاوز و تعدی می نمایند اسلام ابتدا آنها را دعوت به وحدت می کند دعوت به اخوت اسلامی می کند که اگر نباشد هرج و مرج می شود.
حجت الاسلام دکتر عندلیب هدف از برگزاری این همایش را یک ایده و طرح زیبایی دانست که سال گذشته توسط نماینده محترم ولی فقیه با نام ایثار اجتماعی مطرح شد و گفت: دوستان ما این مسئله را پیگیری کردند و بنا شد ایثار اجتماعی را در کشور گفتمان سازی کنیم.
حقیقتا زمانی که صحبت از ایثار و مفاهیم این چنینی مطرح می شود ناخودآگاه اذهان معطوف به شهادت می شود در حالی که شهادت بالاترین سطح از ایثار است و طبیعتاً دوران آن تمام شده و وارد فضای ایثار اجتماعی شده ایم و باید خط شهدا ادامه پیدا کند.
بنابراین می خواهیم این واژه را گفتمان سازی کنیم که ایثار تنها شهادت نیست و بعد از شهادت ایثار اجتماعی، نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز و مفاهیم شبیه این قضیه داریم. برای این کار همایش هایی را ترتیب داده شد.
ما اساسا در زمان غیبت کبری نمی توانیم با کشوری جنگ کنیم یعنی ما نمی توانیم شروع کننده جنگ باشیم. جهاد بر دو قسم است جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی، کاری که ما در دفاع مقدس انجام دادیم و کاری که ما همواره تمام ملت ها انجام می دهند جهاد دفاعی است که در دکترین سیاسی ما منعکس شده است البته برخی از فقها اجازه جهاد ابتدایی را داده اند.
دکتر میر مجیدی در این نشست اظهارداشت: بحث از نوع دوستی و همزیستی مسالمت آمیز تا حدی رنگ و بوی فلسفه سیاسی به خود می گیرد. هیچ شکی وجود ندارد که همزیستی مسالمت آمیز و نوع دوستی از منظر قرآن کریم امری کاملا پذیرفته شده است و شارع مقدس بدان معتقد است.
قانونگذار نیز در اصل ۱۲ و ۱۳ قانون اساسی در برابر تمام اقلیت ها از منظر قانون صحبت کرده و همه ما واقف هستیم و هیچ جای کتمان باقی نمی ماند که حتی اقلیت های مذهبی یعنی تفکیک بین سنی و شیعه که ناظر به مسیحیان و زرتشتیان است و در قانون اساسی نیز به رسمیت شناخته شده است.
زمانی که صحبت از همزیستی می شود شامل چه کسانی می شود؟ با وجودی که قرآن، سنت و رویه و قانون ما تاکید بر همزیستی دارد اما چرا در عمل مسائل دیگری می بینیم و زمانی که پای صحبت های آنها می نشینیم عملا حرف های دیگری زده می شود.
شیوههای حفظ و هویت ملی
تمرکز امروز من بر روی شیوه های حفظ و هویت ملی است که بحث مهمی در فلسفه سیاسی است؛ اینکه ما چه تعریفی از هویت ملی داریم این تعریف ما از هویت، بسیار از شدت و نوع دوستی تاثیر گذار است.
خط سیری را از دوران قبل از انقلاب تا اواسط دهه سوم انقلاب و به بعد طی شده است کاملا نشان می دهد که چه اتفاقی برای این همزیستی در کشور ایران رخ داده است و چه چیزی قبل از انقلاب بر هویت ملی تاثیر گذار است.
اولین رویکردی که در حفظ رویکرد ملی، رویکرد باستان گرایانه بود یعنی زمانی که دولت و ملت های مدرن در زیر نفوذ دولت های اروپایی قرار داشته و از قرن نوزدهم وارد ایران شد، این روند با پیروزی مشروطه نیز به رسمیت شناخته شد. ویژگی ها و معیارهای هویت ملی با ارجاع به ایران قبل از اسلام تعریف پیدا کرد و این هویت ملی در زبان فرهنگ نژد بازگشت حکومت ها و دوره های تاریخی قبل از اسلام بود مثلا در دوران پهلوی چنین حرکت هایی را می بینیم.
در آن دوره صحبت از فره ایزدی می شود یا از قلمرو پادشاهی ایران صحبت می کنند؛ آن مقطع هویت ملی را حول محور نژاد آریایی تعریف می کنند و آنقدر نژاد گرایی و ناسیونالیسم افراطی پر رنگ می شود که هویت ملی حول نژاد آریایی معنا پیدا می کند.
مثل زبان فارسی، تاریخ ملی، تاریخ نویسی و سرودن شعر که از چهره های بارز این جریان می توان به آقای فتحعلی آخوندزاده اشاره داشت. در این دوره بدیهی است که همزیستی مسالمت آمیز بین اقلیت ها به خصوص زرتشتیان به شدت پررنگ می شود. البته روشنفکران دوره مشروطه و عصر پهلوی بنا به علل مختلف سعی می کنند که هویت ملی را با ارجاع به گذشته های ایران تعریف کنند.
ما از اوایل قرن بیستم تحت تاثیر جهان عرب یک رویکرد اسلام محور را مشاهده می کنیم یعنی دین اسلام محور هویت ملی می شود؛ ملیت و ملی گرایی و ضدیت با دین و نقض دین به شمار می رود. در واقع ملی گرایی را پروژه تجدد می دانند که کار آن ضربه زدن به دین و اسلام است.
از همین جا این هویت ملی و اسلامی شکل می گیرد و معتقدند آن جنبه های ملی گرایانه ایرانی اندکی کمرنگ شده است و بازگشت به آن خلوص و ویژگی های ناب اسلام راهکار حل مشکلات هویتی ایرانیان می شود. شهید مطهری، حسین کچوییان و مصطفی وزیری از چهره های بارز این جریان بودند و زمانی که تحلیل گفتمان می کنیم امت جای ملت را می گیرد اما اسلامی یا وطن اسلامی.
در ادامه آقای بازرگان و شریعتی رویکرد تلفیقی از هویت ملی را ارائه می دهند یعنی تلفیقی از اسلام البته قرائت شیعی و در واقع رویکردهای باستانی به هویت ملی. که معتقدند پایه های هویتی ایران دو چیز است هم اسلام و هم ایران باستان.
در ادامه رویکردهای تلفیقی سه گانه را شاهد هستیم یعنی پایه های هویت ایران، تجدد و غرب، اسلام و گذشته های تاریخی ایران. آقای عبدالکریم سروش، محمدعلی اسلامی ندوشن و فرهنگ رجایی یکی دیگر از بارزترین چهره های این جریان هستند.
یک رویکردی نیز در این دوران شکل می گیرد که رویکردهای چندقومی است. ما نمی توانیم قومیت های مختلف را تک پایه ای تعریف کنیم باید زمانی که این هویت را تعریف میکنیم، تعریفی جامع از تمام اقلیت ها و قومیت ها باشد مانند چتری گشوده که تمام اینها را در ذیل خود جا دهد.
در دهه های بعد از انقلاب اسلامی ظهور دولت دینی و یک آرمان دولت دینی را شاهد هستیم یعنی با یک امت گرایی مواجه می شویم. یک دوره گذار از ملی گرایی به اسلام گرایی با هدف گسترش هویت اسلامی؛ هدف بعد از انقلاب این می شود که هویت اسلامی را به جای آن هویت ملی که مورد نظر دوره های قبل از انقلاب بوده، ترویج کنیم.
بنابراین ما در آستانه انقلاب می خواهیم هویت اسلامی را به جای هویت ملی متمرکز کنیم؛ در آستانه انقلاب جریانات، احزاب و مشارکت ها، اقلیت ها با باورهای مختلفی بود و تلاشی بود در جهت تعامل با مولفه های دینی اسلامی و مدرن و باستانی هویت ایران.
با قوت گرفتن گفتمان اسلام گرا تا حدی گفتمان های دیگر به حاشیه می روند. ما دهه اول انقلاب با یک گفتمان سنت گرایی ایدئولوژیک مواجه هستیم؛ در نتیجه گروه ها و گرایش های غیر اسلامی فرصتی برای بروز و ظهور پیدا نمی کنند و عرصه برای هویت های دیگر تنگ می شود و اسلام شیعی خود را نشان می دهد. در دهه دوم انقلاب نیز در دوره سازندگی هویت ایرانی اسلامی دوباره رشد پیدا می کند./۵۰۲/۲۴۱/ح
Leave A Comment