محمدرضا یوسفی[۱]

 حسین عندلیب[۲]

مهسا اکبری[۳]

چکیده:

هوش مصنوعی (AI) به‌عنوان یکی از پیشرفت‌های تکنولوژیکی بزرگ در دنیای امروز، تغییرات چشمگیری در بسیاری از حوزه‌ها ایجاد کرده است.  این فناوری به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند حمل‌ونقل، پزشکی، مالی و امنیت کاربردهای فراوانی پیدا کرده است. با این حال، استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند به بروز خسارات جانی، مالی و اجتماعی منجر شود که سوالات جدیدی را در خصوص مسئولیت مدنی و حقوقی ایجاد می‌کند.  هدف این مقاله بررسی مسئولیت مدنی خسارات ناشی از هوش مصنوعی است و به تحلیل چالش‌های حقوقی آن در نظام‌های حقوقی مختلف پرداخته می‌شود. در این مقاله، ابتدا انواع خسارات ناشی از هوش مصنوعی (جانی، مالی و اجتماعی) و سپس اصول مسئولیت مدنی بررسی شده‌اند. در ادامه، مشکلات اثبات رابطه سببیت در سیستم‌های هوش مصنوعی، به‌ویژه در الگوریتم‌های پیچیده که به‌طور «جعبه سیاه» عمل می‌کنند، تحلیل شده است.  مقاله همچنین مسئولیت اخلاقی و حقوقی در خصوص سازندگان، توسعه‌دهندگان و کاربران سیستم‌های هوش مصنوعی را مورد بحث قرار می‌دهد. علاوه بر این، بررسی تطبیقی بین نظام‌های حقوقی مختلف، از جمله اتحادیه اروپا، ایالات متحده و ایران، در رابطه با مسئولیت مدنی هوش مصنوعی ارائه شده است.  مقاله به این نتیجه می‌رسد که برای حل چالش‌های موجود، تدوین قوانین خاص و جامع برای هوش مصنوعی، افزایش شفافیت در طراحی الگوریتم‌ها و ایجاد نهادهای نظارتی مستقل ضروری است.  به‌ویژه، پیشنهاد می‌شود که مسئولیت مدنی در زمینه هوش مصنوعی به‌گونه‌ای تنظیم شود که ضمن حمایت از حقوق زیان‌دیدگان، توسعه فناوری‌ها را نیز محدود نکند.

واژگان کلیدی: هوش مصنوعی، مسئولیت مدنی، مسئولیت مبتنی بر تقصییر، مسئولیت بدون تقصیر.

[۱] – دانشیار، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

[۲] – استادیار، گروه معارف اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

[۳] -دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه حقوق خصوصی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.